| Goed Voorbeeld: | Beweegpas Venlo |
| Locatie: | Gezondheidscentrum Withuis |
| Partners: | Sportbedrijf gemeente Venlo, GGD Limburg-Noord, vrijwillige Beweegcoördinator |
| Contactpersoon: | Arne van Hofwegen |
| E-mailadres: | a.vanhofwegen@gcwithuis.nl |
| Telefoon: | 077-3589709 |
| Doel: | Via beweging de gezondheid van kwetsbare wijkbewoners met chronische (oudersdoms)problemen verbeteren en/of verergering van klachten voorkomen. |
| Aanpak: | Zorgverlener verstrekt patiënt een Beweegpas als ?verwijsbriefje? naar een Beweegcoördinator. Deze vrijwilliger begeleidt de wijkbewoner naar een passende beweegactiviteit, waar rekening wordt gehouden met de beperkingen van de deelnemers. |
De Beweegpas maakt én houdt chronisch zieke actief
Meer bewegen levert mensen met chronische gezondheidsklachten een betere gezondheid op. Dat is geen nieuws. De uitdaging zit ‘m in het in beweging krijgen en houden van mensen met een chronische aandoening. In Venlo nam Arne van Hofwegen van Gezondheidscentrum Withuis het initiatief voor de Beweegpas. Nu sporten er wekelijks een kleine dertig patiënten die dat anders nooit hadden gedaan.
Fysiotherapeut Arne van Hofwegen is gespecialiseerd in chronische hart-, vaat- en longziekten. En een man met een missie. “Mijn ambitie is de wijk Venlo-Noord in beweging te krijgen. Een wijk met veel ouderen, allochtonen en een lage sociaaleconomische status. Diabetes, hart- en vaatziekten en longaandoeningen komen relatief vaak voor. Dat blijkt uit de wijkscan, maar bijvoorbeeld ook uit gegevens van het Nivel en ‘Venlo in Cijfers’. Zo hebben landelijk 18 op de 1000 mensen COPD, in Venlo-Noord zijn dat er 28 op de 1000.”
Een kwetsbare wijk dus, maar net niet kwetsbaar genoeg om daar als gezondheidscentrum extra financiën voor te ontvangen. Bovendien krijgen veel chronische patiënten, bijvoorbeeld met obesitas of niet-ernstige COPD, een beweegactiviteit via fysiotherapie niet vergoed. “Tegelijkertijd lopen deze mensen jaar in, jaar uit de huisartsenpraktijk binnen. Als zorgverlener zie je dat bewegen hen veel gezondheidswinst en kwaliteit van leven kan opleveren.”
Verantwoordelijk
Arne van Hofwegen wilde daarom iets doen, maar niet alleen. Hij nam contact op met de gemeente en sprak met de GGD. Toenmalig Withuis-directeur Gijsbert de Koning benaderde de verzekeraar waar driekwart van de Withuis-patiënten bij aangesloten zijn. Deze gaf aan dat een dergelijk project niet tot de speerpunten behoorde. Het gaf allemaal weinig hoop, herinnert Van Hofwegen zich. “De komende twintig jaar groeit het aantal ouderen met chronische aandoeningen enorm. Hoe kunnen we voorkomen dat de gezondheidsproblemen van die risicogroep toenemen, wie pakt dit op? In mijn ogen hebben gemeente, zorgverzekeraars, GGD en zorgverleners een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Maar de meesten zagen dat niet zo, of ze wezen naar elkaar.”
Directe financiële ondersteuning van de benaderde partijen kwam er dus niet. Wel kregen individuele medewerkers van GGD en gemeente de ruimte om vanuit persoonlijke betrokkenheid door te gaan. Zo ontstond een samenwerking tussen Van Hofwegen, een ambtenaar van het gemeentelijk Sportbedrijf en een GGD-medewerker. Gedrieën ontwikkelden ze het concept Beweegpas, dat in mei 2013 geïntroduceerd werd.
Polsen
Het werkt als volgt: als de huisarts, praktijkondersteuner of fysiotherapeut denkt dat iemand baat heeft bij beweging buitenshuis, polst hij/zij hoe de patiënt daar tegenover staat. Bij een positieve reactie, waaruit duidelijk blijkt dat iemand écht wil, wordt de Beweegpas meegegeven. In feite is het een verwijsbriefje – in de vorm van een visitekaartje - met daarop de contactgegevens van de vrijwillige Beweegcoördinator. Als iemand twijfelt over wat hij lichamelijk aankan, is het mogelijk om eerst een intake bij de fysiotherapeut te doen. Dit komt in de praktijk weinig voor.
De Beweegpas wordt niet zomaar verstrekt, benadrukt Van Hofwegen. “Anders wordt het te vrijblijvend. Het doel is een gedragsverandering tot stand brengen, daarom vinden we dat de patiënt actief moet aangeven dat hij dat echt wil.”
De Beweegcoördinator ontvangt van de verwijzer de contactgegevens van de patiënt – nadat deze hiervoor toestemming heeft gegeven - en neemt het stokje over. In Venlo-Noord is de Beweegcoördinator een vrijwilliger met ervaring op maatschappelijk gebied. “Zij werkte vroeger bij een welzijnsorganisatie en vindt het leuk om nu op deze manier bij te kunnen dragen aan het welzijn van wijkbewoners.” De coördinator belt de patiënt en maakt een afspraak voor een huisbezoek. Samen bespreken ze de beweegmogelijkheden in de buurt en alles wat daarmee samenhangt. Is de keuze gemaakt, dan begeleidt de coördinator de wijkbewoner een of meer keer naar de activiteit. Dit maakt het voor mensen een stuk gemakkelijker om een vaak onbekende omgeving binnen te gaan. “Het zijn allemaal patiënten met een verhaal. Ze hebben die hand nodig; het zorgt ervoor dat ze daadwerkelijk aan de slag gaan en niet te gemakkelijk kunnen afhaken.”
Fysiotherapie
Sinds de start van het programma, in mei 2013, zijn ruim dertig mensen actief met de Beweegpas aan de slag gegaan. De ervaring van Hofwegen is dat mensen vooral vanuit de fysiotherapie belangstelling tonen. “Als mensen bij mij enige weken aan de gang zijn, raken ze vanzelf enthousiast over het bewegen. Als ik peil ik wat ze na de therapie zouden willen, vragen mensen mij vaak wat een goede optie zou zijn. Dat is het moment waarop ik de beweegpas presenteer. Op dat moment is er dus al een hele goede kans dat iemand op die uitnodiging ingaat. Van de mensen die ik pols, wil 90% graag onder begeleiding van de Beweegcoördinator naar het fitnesscentrum. Het voordeel van de fysiotherapeut is dat ik weken de tijd heb om mensen aan het idee te laten wennen. Hierdoor stijgt de kans op succes aanmerkelijk. Voor een POH is dat een stuk lastiger, dat hoor ik ook terug. Het is gedurende het project duidelijk geworden dat de stap van zorg naar bewegen heel groot is. De schakel POH -> fysio -> Beweegcoördinator -> beweegaanbod loopt goed. De kloof tussen POH en Beweegcoördinator is groter.”
Fitness
De meeste deelnemers vinden een plekje bij één van de plaatselijke fitnesscentra, dat speciale Withuis-uren heeft opgezet. Ze sporten er wekelijks in een groepje van zes, zeven mensen. Hiervoor betalen ze 10 euro per maand. Er is geschikte begeleiding die rekening houdt met de doelgroep. Voor kwetsbare ouderen is het mogelijk mee te doen met een groepsactiviteit van de organisatie Samen in Beweging; dit kost 4 euro per keer.
De Beweegcoördinator beschikt over een gemeentelijke sociale kaart met alle beweegaanbod in de wijk, maar in de praktijk kiezen de meeste mensen voor de fitnessgroep. “Veel sportaanbieders zijn niet ingesteld op onze deelnemers. Dan voelen mensen zich er niet thuis en haken ze snel af. Het fitnesscentrum zorgt er juist voor dat de mensen in een warm bad terechtkomen.” En dat is belangrijk, weet Van Hofwegen. “Door de begeleiding en de sociale structuur in het fitnesscentrum houden mensen het veel gemakkelijker vol. Als ze een keer niet komen, dan bellen ze van de fitness op om te vragen of er iets aan de hand is.”
Uit eten
Deze aanpak zorgt ervoor dat mensen in beweging komen (en blijven!) die dat anders niet zouden doen. Arne van Hofwegen geeft een voorbeeld. “Een 82-jarige man die ik behandelde voor rugklachten had net zijn vrouw verloren. Vroeger werd hij gemasseerd, ik ben begonnen met bewegen. En ik heb op een bepaald moment gezegd: dit kun je ook ergens anders doen, via de Beweegpas. Uit zichzelf zou hij nooit naar fitness zijn gegaan, maar hij wilde de pas wel uitproberen. Een groot succes. Hij vond het geweldig dat de instructrice alle oefeningen meedeed. Nu gaat hij elke week. En pas is het groepje met de instructrice uit eten geweest.”
Voor de zorgverleners biedt de Beweegpas een handvat om patiënten te helpen een goed voornemen om te zetten in daden. “Vroeger kon ik alleen zeggen: ga maar wandelen, of probeer eens een fitnesscentrum uit. Het bleef altijd bij een advies, terwijl je bij deze doelgroep eigenlijk wel weet dat dat niet genoeg is. Nu kan ik iets concreets aanbieden en dit begeleiden tot en met de daadwerkelijke start.”
Informeren disciplines
Om in 2013 de Beweegpas in het gezondheidscentrum bekend te maken, organiseerden de initiatiefnemers een lunchbijeenkomst voor huisartsen, POH’s, de diëtist en andere disciplines. Arne van Hofwegen wilde onder meer duidelijk maken dat bij de Beweegpas het gezondheidsperspectief centraal staat, en niet het recreatieve aspect. “Een huisarts zou net zo makkelijk zijn weg moeten weten naar een geschikt fitnesscentrum voor een patiënt, als dat hij iemand voor een foto naar een specialist verwijst. Waarbij ik persoonlijk denk dat een verwijzing naar fitness honderd keer meer kan opleveren dan een foto of MRI. En het is nog goedkoper ook.”
De Beweegpas is een goed voorbeeld van hoe zorgpartijen, de gemeente en beweegaanbieders met elkaar in contact kunnen komen, stelt Van Hofwegen. “Hoewel dit kleinschalig is, laten we wel zien dat het kan. Als iedereen er zijn schouders maar onder zet. Zorgverleners zouden het belang van beweging meer op het netvlies mogen hebben. Gemeenten en verzekeraars dienen de financiële voorwaarden te scheppen om het organisatorisch op te zetten en te onderhouden.” In het geval van de Beweegpas heeft GC Withuis hiervoor geïntegreerde eerstelijns samenwerkingsgelden (GES) ingezet. “Daarmee kon ik de organisatiestructuur opzetten, folders laten drukken, enzovoorts. Maar ik heb ook veel thuis gedaan, in mijn eigen tijd.”
Sportbedrijf
Inmiddels heeft het gemeentelijk Sportbedrijf de meeste werkzaamheden rondom de Beweegpas overgenomen. Het Sportbedrijf rolt het programma nu uit naar andere plekken in Venlo. De Beweegpas lijkt dus tot bloei te komen vanuit een zaadje dat ooit geplant werd in Gezondheidscentrum Withuis. “Dat wij het initiatief namen is logisch, want het gaat ons in eerste instantie om het verbeteren van gezondheid. Bovendien heb je hier alle mensen bij elkaar die linken kunnen leggen met andere partijen.”
Door het ontbreken van financiën is het gezondheidscentrum gedwongen om in de organisatie een stapje terug te doen. Van Hofwegen vindt dit jammer, want hij zou graag het zorgaspect in het programma willen bewaken en uitbouwen. “Ik hoop dat de oorspronkelijke doelgroep van de Beweegpas - de patiënten in het bestand van de praktijkondersteuner – goed in beeld blijven. Gezondheid moet voorop staan, niet sport. Anders vallen de meest kwetsbaren opnieuw uit de boot.”
Hulpmiddelen